تحلیلی تاریخی برعلل شکست در پروژه‌های توسعه صنعت نفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت صنعتی گرایش مدیریت سیستم ها، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 دانشیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

3 استاد گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

4 استادیار گروه مدیریت صنعتی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

پروژه­های توسعه منطقه انرژی پارس تجربه‌ای یکپارچه و ملی برای ایجاد زیرساخت­های بالادستی و پایین­دستی متمرکز در صنعت نفت است که در دستیابی به اهداف مورد انتظار و بهره­برداری در زمان مقرر با شکست رو­به­رو شد. لذا مقاله حاضر به علل شکست و استخراج درس­آموخته­های آن برای سایر پروژه­های توسعه صنعت نفت می‌پردازد. این پژوهش دارای رویکرد کیفی است و با استراتژی روایتی و جمع­آوری داده­ها از طریق مصاحبه­های نیمه ساختار یافته با مدیران و متخصصین فعال در اجرای این پروژه­ها متشکل از کارفرمایان، پیمانکاران و مهندسین­ مشاور، چهار دوره­ی زمانی در فرایند توسعه طرح­های صنعتی منطقه انرژی پارس واقع در عسلویه را از سال 1377 تا 1400 بررسی می‌نماید. بر اساس نتایج، علل اصلی شکست پروژه‌های مورد مطالعه را می‌توان به نگاه به خارج در فرایند توسعه، وابستگی در تأمین تجهیزات و اجرای کلان پروژه­ها توسط شرکت­های خارجی در کنار عدم اتخاذ راهبرد مناسب برای آموزش نیروی انسانی متخصص و انتقال دانش فنی و مدیریتی برای طراحی در دوره­ی حضور فعال پیمانکاران بین­المللی صاحب صلاحیت؛ عدم استفاده از ظرفیت مدیران شایسته به دلیل تغییر مکرر سیاسی تصمیم­گیران اصلی وزارت نفت در دوره­ی تحریم­ها؛ توجه به مسئله افزایش فروش نفت در برابر نگاه توسعه­محور به این صنعت در دوره­ی برجام؛ تشدید تحریم­ها و مهاجرت نیروی انسانی متخصص به خارج از کشور نسبت داد. سیر تاریخی توسعه صنعت نفت بیانگر ضرورت ایجاد تحولی بنیادی در تمامی سطوح کلان و خرد با هدف برنامه­ریزی کارآمد، افزایش توانمندی فناورانه، بومی­­سازی دانش فنی، خودکفایی در ساخت تجهیزات و اجرای پروژه­ها توسط پیمانکاران ایرانی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Historical Analysis of the Causes of Delay in Oil Industry Projects

نویسندگان [English]

  • Reza Behboud 1
  • Azim Zarei 2
  • Adel Azar 3
  • Seyeed Abbas Ebrahimi 4
1 PhD candidate of Systems Management, Faculty of Economics, Management and Administrative Sciences, Semnan University, Semnan, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Economics, Management and Administrative Sciences, Semnan University, Semnan, Iran.
3 Professor, Faculty of Management and Economics, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
4 Assistant Professor, Faculty of Economics, Management and Administrative Sciences, Semnan University, Semnan, Iran.
چکیده [English]

The large set of development projects of Pars Energy Region of Iran is the first integrated national experience to create upstream and downstream infrastructure focused on the oil industry, which faces a huge amount of delay. Historical analysis of the development path of this set of projects with the aim of explaining the occurrence of failure, discovering its causes and extracting lessons learned can lead to a new vision for success in other oil industry development projects. In this regard, the present study with a qualitative approach based on narrative strategy and data collection through semi-structive interviews with managers and professionals active in these projects consisting of clients, contractors and engineering consulting firms identified four periods in the process of developing industrial projects in the Pars Energy Region, Assaloyeh, between 1998 and 2021. The results show an outward look at the development process in the first period. Failure to use the capacity of competent managers due to frequent changes in the political arrangement of the main decision-makers of the Ministry of Oil during the second period; Attention to the issue of increasing oil sales in the face of development-oriented Industry during the third period and the escalation of sanctions, along with the massive migration of skilled manpower abroad in the forth period, are studied as the most important delay causes in the development process of projects. The historical course of development of the oil industry indicates the need to create a fundamental change at all macro and micro levels with the aim of efficient planning, increasing technological capability, localization of technical knowledge, self-sufficiency in equipment construction and project implementation by Iranian contractors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil Industry
  • Mega Projects
  • Iran
  • Delay Causes
  • Pars Energy Region

مراجع

آذر, عادل, خسروانی, فرزانه, جلالی, رضا. تحقیق در عملیات نرم رویکردهای ساخت به مسئله. تهران: انتشارت سازمان مدیریت صنعتی, 1392.
امیرقدسی, سیروس, ملکی, علی, شوال پور, سعید. "آسیب شناسی عدم توفیق توسعه تکنولوژیک صنعت نفت ایران از طریق مطالعه تطبیقی با کشور نروژ"، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی, دوره 6، شماره نشریه 21، (1395): 183-209.
بایرام­زاده, سونا, رضائیان, علی, فرتوک زاده, حمیدرضا, رجبی نهوجی, میثم. "ارائه چارچوبی برای روایت پژوهی در مطالعات مدیریت برای مواجهه با مسائل پیچیده"، بهبود مدیریت، دوره 12، شماره نشریه 2، (1396): 1-27.
پیکارجو, کامبیز. "مروری بر چالشهای اقتصادی موجود در بخش نفت"، پژوهشنامه اقتصادی, دوره 3، شماره نشریه 10، (1382): 131-156.
سعدونی, ناجی. میلیارد دلار خسارت در میدان نفتی آزادگان/ ثمره فسخ یک قرارداد. خبرگزاری مهر، مرداد 1399.
راوند, مصطفی, صلاحی ابهری, محمد. (1390). "بررسی علل تأخیر در انجام پروژه‌های صنعتی نفت و گاز شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب"، فصلنامه مدیریت صنعتی, دوره 6، شماره نشریه 17، (1390): 43-58.
زنگنه، بیژن. خسارت یک سال تاخیر در اجرای هر طرح پارس جنوبی 5 میلیارد دلار است. تیر 1396. www.shana.ir/news/277597/
ساعی, احمد, پاشنگ, مریم. (1396). "موانع توسعه صنعت نفت در آینده با بررسی عوامل رکود صنعت ایران در دوره زمانی (1393-1383)"، فصلنامه علمی راهبرد, دوره 26، شماره نشریه 3، (1396): 59-75.
شرکت نفت و گاز پارس. معرفی فازها  https://www.pogc.ir/Default.aspx?tabid=57/
عبدالهی, بهمن. هزینه ایجاد یک شغل صنعتی چقدر است؟. آبان 1396.  https://www.isna.ir/news/96082917105/
عزیزی, مجتبی, صادقی تهرانی, فربود, صبحیه, محمدحسین, نصراله­پور, فرهاد. " واکاوی موانع موفقیت فاز اختتام در پروژه‌های صنعت نفت و گاز (مطالعه موردی: طرح‌های توسعه‌ای میدان گازی پارس جنوبی)"، بهبود مدیریت, دوره 11، شماره نشریه 2، (1396): 145-166.
کاظمی, عالیه, نعمت گرگانی, علیرضا, آریائی, سارا. "تاخیر در پروژه‌های نفتی: مروری بر تحولات گذشته و ارائه مدلی برای پیش‌بینی زمان تاخیر- مورد مطالعه: پروژه‌های EPC شرکت نفت و گاز پارس جنوبی"، بهبود مدیریت, دوره 13، شماره نشریه 4، (1398): 147-164.
مداح, منصور. آسیب شناسی و اولویت بندی علل تأخیر در پروژه های فاز 19 پارس جنوبی (مطالعه موردی شرکت فنی و مهندسی درریز). پایان نامه کارشناسی ارشد. موسسه آموزش عالی علوم و فناوری آریان. 1396.
نوروزی, محمد, جوادی, محمد. "مفهوم و ابعاد انگیزاننده­های مهاجرت داوطلبانۀ متخصصان صنعت نفت با تأکید بر نقش و کارکردهای مدیریت منابع انسانی: رویکردی سیاستی"، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی, دوره 8، شماره نشریه 29، (1397): 67-92.
 
Assaf, Sadi A., and Sadiq Al-Hejji. "Causes of delay in large construction projects." International journal of project management 24, no. 4 (2006): 349-357.
Al-Emad, Nashwan, Ismail Abdul Rahman, and Humair Khan. "Failure factors of Makkah’s mega construction projects: qualitative study." In MATEC Web of Conferences, vol. 250, p. 05003. EDP Sciences, 2018.
Caldas, Carlos, and Ashish Gupta. "Critical factors impacting the performance of mega-projects." Engineering, Construction and Architectural Management (2017).
Checkland, Peter, and John Poulter. Learning for action: a short definitive account of soft systems methodology and its use, for practitioners, teachers and students. John Wiley and Sons Ltd, 2006.
Checkland, Peter. "Soft systems methodology: a thirty year retrospective." Systems research and behavioral science 17, no. S1 (2000): S11-S58.
Clandinin, J. D., and J. Rosiek. "Mapping a landscape of narrative inquiry: Borderland spaces and inquiry." Handbook of narrative inquiry: Mapping a methodology. Thousand Oaks, CA: Sage Publications (2007).
Derakhshanalavijeh, Roya, and Jose Manuel Cardoso Teixeira. "Cost overrun in construction projects in developing countries, gas-oil industry of Iran as a case study." Journal of Civil Engineering and Management 23, no. 1 (2017): 125-136.
Farzanegan, Mohammad Reza. "Oil revenue shocks and government spending behavior in Iran." Energy Economics 33, no. 6 (2011): 1055-1069.
Fallahnejad, Mohammad Hossein. "Delay causes in Iran gas pipeline projects." International Journal of project management 31, no. 1 (2013): 136-146.
Fei, Xue, and Tareef Hayat Khan. "Identifying attributes for expert construction project managers in the context of China." Int. J. Asian Social Sci 5, no. 7 (2015): 407-418.
Flyvbjerg, Bent, ed. The Oxford handbook of megaproject management. Oxford University Press, 2017.
Hasheminasab, S. H., and M. M. Mortaheb. "Causes of common and frequent claims in oil, gas and petrochemical projects of Iran." KSCE Journal of Civil Engineering 18, no. 5 (2014): 1270-1278.
Jackson, Michael C. Systems thinking: Creative holism for managers. John Wiley & Sons, Inc., 2016.
Kazemi, Aliyeh, Eun-Seok Kim, and Mohammad-Hossein Kazemi. "Identifying and prioritizing delay factors in Iran’s oil construction projects." International Journal of Energy Sector Management (2020).
Koch, Tina. "Establishing rigour in qualitative research: the decision trail." Journal of advanced nursing 19, no. 5 (1994): 976-986.
Larson, Erick W., and Clifford F. Gray. "A guide to the project management body of knowledge: PMBOK (®) guide." In Project Management Institute, 2017.
Majbouri, Mahdi. "Oil and entrepreneurship." Energy Policy 94 (2016): 10-15.
Mingers, John, and Jonathan Rosenhead. Rational analysis for a problematic world revisited. Vol. 1. John Wiley and Sons Ltd, 2001.
Muller, R. "Organizational project governance." Governance and Governmentality for Projects: Enablers, Practices, and Consequences (2017): 11-24.
OPEC, Annual Statistical Bulletin 2016/2017, Organization of Petroleum Exporting Countries, Vienna, 2017.
Riege, Andreas M. "Validity and reliability tests in case study research: a literature review with “hands‐on” applications for each research phase." Qualitative market research: An international journal (2003).
Ruqaishi, Mohammed, and Hamdi A. Bashir. "Causes of delay in construction projects in the oil and gas industry in the gulf cooperation council countries: a case study." Journal of management in engineering 31, no. 3 (2015): 05014017.
Romano, Livio, and Fabrizio Traù. "The nature of industrial development and the speed of structural change." Structural Change and Economic Dynamics 42 (2017): 26-37.
Sanni-Anibire, Muizz O., Rosli Mohamad Zin, and Sunday Olusanya Olatunji. "Causes of delay in the global construction industry: a meta analytical review." International Journal of Construction Management (2020): 1-13.
Sambasivan, Murali, and Yau Wen Soon. "Causes and effects of delays in Malaysian construction industry." International Journal of project management 25, no. 5 (2007): 517-526.
Sweis, Rateb, Alireza Moarefi, Mahmood Hosseini Amiri, Soad Moarefi, and Rawan Saleh. "Causes of delay in Iranian oil and gas projects: a root cause analysis." International Journal of Energy Sector Management (2019).
Tsoukas, Haridimos, and Mary Jo Hatch. "Complex thinking, complex practice: The case for a narrative approach to organizational complexity." Human relations 54, no. 8 (2001): 979-1013.
بهبود مدیریت
دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 53
ویژه‌نامه
مهر 1400
صفحه 145-173

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار