تحلیلی تاریخی بر شکل‌گیری و توسعه تجربه سیاستی قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه سیاست نوآوری و آینده‌پژوهی، پژوهشکده مطالعات فناوری، تهران، ایران.

2 پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری، تهران، ایران.

چکیده

شرکت‌های دانش‌بنیان فناور محرک توسعه اقتصادی در نیم قرن گذشته بوده‌اند و حمایت از آن­ها به یکی از نقاط اصلی تمرکز در سیاست‌های ملی فناوری و نوآوری تبدیل شده است. در ایران، تدوین یک بسته سیاستی منسجم برای حمایت از شرکت‌های فناور خصوصی پس از حدود سه دهه تطور در نظام سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری کشور رخ داد. این پژوهش به مطالعه چرایی و چگونگی شکل‌گیری این بسته سیاستی با عنوان «قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» می‌پردازد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و مبتنی بر نظریه چرخه‌سیاست انجام شده و گردآوری داده‌ها با مطالعات کتابخانه‌ای و روش تحلیل‌اسنادی صورت پذیرفته است. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که چگونه بسترها و زمینه‌های نهادی و تاریخی (مانند تغییر تدریجی تمرکز از سیاست علم به سمت سیاست فناوری و سیاست نوآوری، شکل‌گیری فهم نظام‌مند از نوآوری و درک نقش بنگاه‌ها در نظام نوآوری) در تعامل با محرک‌های سیاسی و حکمرانی کشور (نظیر تحریم‌های فناورانه، ایجاد نهادهای تخصصی حمایت از توسعه فناوری و نوآوری، بازتعریف نقش‌ها و مسئولیت‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تأسیس معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور) موجب شکل‌گیری بسته‌ای از ابزارهای سیاستی برای حمایت از شرکت‌های فناور در قالب یک قانون مستقل و منسجم شده که پس از تصویب نیز تکامل یافته است. نتایج پژوهش بر لزوم توجه به ابزارهای سیاستی طرف تقاضای نوآوری، اعتبار مالیاتی و حمایت از مالکیت فکری برای تکمیل حمایت‌های این قانون دلالت دارد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Historical Analysis of the Formation and Development of Policy in the Law for Supporting Knowledge-based Firms

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hosain Shojaei 1
  • Ali Shojaati 2
  • Arman Khaledi 1
1 Assistant Professor, Technology Studies Institute, Tehran, Iran.
2 Research fellow, Technology Studies Institute, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Knowledge- and technology-based firms (TBFs) have driven economic development for the past half-century, and supporting these firms is a major issue of focus in national innovation policies. In Iran, developing a coherent policy package to support TBFs took place after nearly three decades of evolution in the country's science, technology and innovation policy-making system. This study examines why and how policy package, entitled “the Law for supporting Knowledge-based firms” was formed. This paper uses a historical approach and adopted the theory of policy-cycle. Data was collected with literature review, empricial evidences and policy documents. The findings show how institutional and historical contexts (such as the gradual shift in focus from science policy to technology and innovation policy, and the formation of a systemic understanding of innovation and the role of firms in the innovation system) interact with political and governance drivers (Such as technological sanctions, the establishment of specialized institutions supporting technology and innovation, redefine the roles and responsibilities of the MSRT and Vice-Presidency for Science and Technology) to form a policy mix to support TBFs in an independent and coherent law. The results indicate the need to pay attention to the demand-side innovation policies, tax credit, and protection of intellectual property to complement the tools of the law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Technology-based Firms
  • Policy
  • Technology
  • Innovation
  • The Law for Supporting Knowledge-based Firms

مراجع

آیت‌الله خامنه‌ای، سید علی. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های استان همدان (۱۷/۴/۱۳۸۳)، همدان. ۱۳۸۳.
آیت‌الله خامنه‌ای، سید علی. بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در هفتمین همایش ملی نخبگان جوان (۱۷/۷/۱۳۹۲)، تهران. ۱۳۹۲.
آیت‌الله خامنه‌ای، سید علی. بیانات در دیدار نخبگان جوان (۱۲/۶/۱۳۸۶)، تهران. ۱۳۸۶.
انجمن مدیریت فناوری ایران. آشنایی با فعالان و متخصصان مدیریت فناوری و نوآوری ایران. تهران: موسسه انتشاراتی آموزش عالی دانشیار. ۱۳۹۶.
ایسنا. ۸۲ درصد اعتراض‌ها مربوط به ارزیابی و تأیید صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ۱ تیر ۱۳۹۸. دسترسی در https://www.isna.ir/news/98040100042/.
باقری، ابوالفضل، علیرضا بوشهری، و ابوالفضل نصری. "نقش حمایت‌های دولت در شکل‌گیری راهبردهای فرصت‌جویانه شرکت‌های دانش‌بنیان در مواجهه با پیامدهای پاندمی کرونا". سیاست‌نامه علم و فناوری 10، ش. 2 (1399): 21-42.
خیاطیان، محمدصادق، سید حبیب‌اله طباطبائیان، مقصود امیری، و مهدی الیاسی. "تحلیل محتوای ویژگی‏های شرکت‏های دانش‏بنیان". پژوهش‏های مدیریت منابع سازمانی 5، ش. 2 (1394): ۲۱-۴۷.
شجاعی، سید محمدحسین، جلیل غریبی، و سید محمد صاحبکارخراسانی. "ارزیابی اثربخشی سیاست‌های حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران". سیاست‌گذاری عمومی 7، ش. ۱ (1400): 31-58.
شجاعی، سید محمدحسین، سید حامد مزارعی، فاطمه کنعانی، و آرمان خالدی. مطالعات پشتیبان سند آمایش سرزمین: بخش علم و فناوری- حوزه فناوری و نوآوری. تهران: پژوهشکده مطالعات فناوری. ۱۳۹۹.
شجاعی، سید محمدحسین، سید رضا سلامی، سید حبیب‌اله طباطبائیان، و جهانیار بامداد صوفی. "شناسایی و ساختاربندی مسائل و گزینه‌های سیاستی توسعه حوزه دانشی سیاست‌گذاری و مدیریت فناوری در ایران". مدیریت نوآوری 5، ش. ۳ (1395): 27-58.
شجاعی، سید محمدحسین، کیارش فرتاش، و عبدالنبی خطیبی. تحلیل الگوهای یادگیری سیاست در قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان. تهران: پژوهشکده مطالعات فناوری. ۱۳۹۶.
صیادی، محمد، و فریدون برکشلی. اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت تحریم‌های بین‌المللی نفتی بر بخش انرژی ایران. گزارش راهبردی ۱۵۵. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک. ۱۳۹۱.
فارسی، ابوالقاسم، منوچهر منطقی، حسن فارسیجانی، و چنگیز والمحمدی امامچائی. "همپایی فناورانه در صنایع مبتنی بر سامانه‌های پیچیده، مطالعه موردی صنعت پتروشیمی ایران". بهبود مدیریت 15، ش. ۱ (1400): 1-38.
قاضی‌نوری، سید سپهر، و سید سروش قاضی‌نوری. "استخراج راهکارهای اصلاح نظام ملی نوآوری ایران با تکیه بر مطالعه تطبیقی کشورهای منتخب". سیاست علم و فناوری 1، ش. 1 (1387): 53-64.
قانعی راد، محمدامین، و آرش موسوی. "نظریه‌های دانش و ویژگی‌های ساختاری اقتصاد ایران". سیاست علم و فناوری 1، ش. 4 (1387): 59-70.
قصاع، حسن، سید محمد میرمحمدی، و محمدتقی امینی. "بررسی نقش شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان در شاخۀ تولید دانش و فناوری، بر کاهش اثرات تحریم‌های محصولات الکترونیک فناوری بالا علیه ایران". راهبرد اجتماعی فرهنگی 4، ش. 1 (1394): ۷-۲۷.
گودرزی، مهدی، حسین رضاعلیزاده، جلیل غریبی، و مصطفی محسنی. "آسیب‌شناسی سیاست‌های علم و فناوری در ایران: تحلیلی بر برنامه‌های پنج‌ساله توسعه". فصلنامه مدیریت توسعه فناوری 2، ش. ۳ (1393): 137-161.
مافی، همایون. "تأملی بر تحریم اقتصادی آمریکا علیه ایران از منظر حقوق بین‌الملل". پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی ۱، ش. 1 (1385): ۵۹-۸۴.
محمدهاشمی، زهرا، سپهر قاضی‌نوری، مهدی سجادی‌فر، محمد صاحبکارخراسانی، و آرش موسوی. "ارزیابی اثربخشی حمایت‌های دولتی از شرکت‌های دانش‌بنیان زیست‌فناوری". زیست‌فناوری مدرس ۱۰، ش. ۴ (۱۳۹۸): ۶۸۱-۶۹۷.
میراحمدی، سید محمود، و حسن رشیدی. "تحریم‌ها و تأثیر آن بر کسب‌وکار در ایران". مجله اقتصادی ش. 3 و 4. (۱۳۹۳): ۲۷-۴۲.
نصیری، حامد، و نیلوفر ردائی. "دسته‌بندی و انتخاب ابزارهای سیاستی علم، فناوری و نوآوری". سیاست علم و فناوری 12، ش. 2 (1398): 495-511.
نوروزی، ناصر، شعبان الهی، حجت‌الله حاجی‌حسینی، و علیرضا حسن‌زاده. طراحی مدل ارزیابی سازگاری ابزارهای سیاستی با نهادهای علم و فناوری، مطالعه موردی: قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان. رساله دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس. ۱۳۹۴.
 
Bollinger, Lynn, Katherine Hope, and James M. Utterback. "A review of literature and hypotheses on new technology-based firms". Research policy 12, no. 1 (1983): 1-14.
Colombo, Massimo G., and Marco Delmastro. "How effective are technology incubators?: Evidence from Italy". Research policy 31, no. 7 (2002): 1103-1122.
Colombo, Massimo G., and Luca Grilli. "Supporting high-tech start-ups: Lessons from Italian technology policy". International Entrepreneurship and Management Journal 2, no. 2 (2006): 189-209.
Colombo, Massimo G., Annalisa Croce, and Massimiliano Guerini. "The effect of public subsidies on firms’ investment–cash flow sensitivity: Transient or persistent?". Research policy 42, no. 9 (2013): 1605-1623.
Czarnitzki, Dirk, and Cindy Lopes-Bento. "Value for money? New microeconometric evidence on public R&D grants in Flanders". Research policy 42, no. 1 (2013): 76-89.
DeLeon, Peter. "The stages approach to the policy process: What has it done? Where is it going." Theories of the policy process 1, no. 19 (1999): 19-32.
Ezell, Stephen J., and Robert D. Atkinson. "International benchmarking of countries’ policies and programs supporting SME manufacturers." Information Technology and Innovation Foundation, September 8 (2011).
Ferguson, H. B. "Community Forestry in Madagascar: An Analysis of the Policy Process." Unpublished MSc Dissertation, School of Development Studies, University of East Anglia, Norwich, UK (2003).
Freeman, Christopher. "Technological infrastructure and international competitiveness." Industrial and Corporate Change 13, no. 3 (2004): 541-569.
Hsu, Yeou-Geng, Joseph Z. Shyu, and Gwo-Hshing Tzeng. "Policy tools on the formation of new biotechnology firms in Taiwan". Technovation 25, no. 3 (2005): 281-292.
Huergo, Elena, Mayte Trenado, and Andrés Ubierna. "The impact of public support on firm propensity to engage in R&D: Spanish experience." Technological Forecasting and Social Change 113 (2016): 206-219.
Johansson, Mattias. Resource acquisition and relationships in new technology-based firms. University of Oslo, Center for Entrepreneurship, 2007.
Lasswell, Harold Dwight. The decision process: Seven categories of functional analysis. Bureau of Governmental Research, College of Business and Public Administration, University of Maryland, 1956.
Lundvall, B. -Å. "National innonvation systems- Analytical concept and evelopment tool". Industry and innovation 14, no. 1 (2007): 95-119.
Malmberg, Anders, Örjan Sölvell, and Ivo Zander. "Spatial clustering, local accumulation of knowledge and firm competitiveness." Geografiska Annaler: Series B, Human Geography 78, no. 2 (1996): 85-97.
Müller, Bettina, and Christian Rammer. Start-up promotion instruments in OECD countries and their application in developing countries. ZEW Gutachten/Forschungsberichte, 2012.
Nishimura, Junichi, and Hiroyuki Okamuro. "Subsidy and networking: The effects of direct and indirect support programs of the cluster policy". Research policy 40, no. 5 (2011): 714-727.
Niska, Miira, and Kari Mikko Vesala. "SME policy implementation as a relational challenge". Entrepreneurship & Regional Development 25, no. 5-6 (2013): 521-540.
OECD. OECD Reviews of Innovation Policy: Knowledge-based Start-ups in Mexico. Paris: OECD, 2013.
Rothwell, Roy. "Towards the Fifth-generation Innovation Process", International Marketing Review 11, no. 1 (1994): 7-31.
Storey, David J., and Bruce S. Tether. "New technology-based firms in the European Union: an introduction". Research policy 26, no. 9 (1998): 933-946.
Virasa, Thanaphol. "A gap-analysis model for identifying effective government support for New Technology-Based Firms (NTBFs) in Thailand". International Journal of Technoentrepreneurship 1, no. 2 (2007): 165-182.
بهبود مدیریت
دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 53
ویژه‌نامه
مهر 1400
صفحه 63-90

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار