ساختار تنظیم‌گری صنعت خودروی ایران و راهکارهایی برای اصلاح آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات و پژوهش‌های صنعتی و معدنی، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، تهران، ایران.

2 دکتری مدیریت راهبردی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران.

چکیده

صنعت خودرو بواسطه برخورداری از پیوندهای پسین قدرتمند با سایر صنایع و بخش خدمات، یکی از محرکهای رشد اقتصادی و نمادی از توسعه یافتگی صنعتی کشور است. مشکلات ناشی از مداخلات دولتی در این صنعت و ضرورت ارتقای تاب‌آوری آن در برابر پیامدهای خارجی، تنظیم بهینه بازار و کاهش تقاضای سفته‌بازی، رفع انحصار چندجانبه در میان تولیدکنندگان، متوازن‌سازی سود در زنجیره تولید، آشنایی کامل مصرف‌کنندگان به حقوق خود، ایجاد هماهنگی میان بنگاههای کوچک و متوسط قطعه‌سازی و ارتقای قابلیت-های فناورانه تولیدکنندگان متناسب با تحولات جهانی، بازبینی و اصلاح ساختار تنظیم‌گری این صنعت را می-طلبد. نتایج حاصل از ارزیابی ساختار تنظیم‌گری صنعت خودرو از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، میدانی و نگاشت نهادی (ماتریس نهاد- کارکرد) حاکی از آن است که اولا، توزیع پراکنده ابزارهای تنظیم‌گری میان 23 نهاد مختلف موجب عدم انسجام سیاستی در این صنعت شده است و ثانیا، موضوعاتی نظیر طراحی و R&D، برندسازی، جذب سرمایه‌گذار خارجی و مشارکت بین‌المللی (تولید)، عمق ساخت داخل در قطعه‌سازی و انتقال دانش فنی به داخل (واردات)، حقوق مصرف‌کننده و رقابت‌پذیری (قیمت‌گذاری)، بازار قطعات یدکی و نحوه عرضه نمایندگی‌های فروش (عرضه)، بازاریابی و اعطای حق انتخاب به مصرف‌کنندگان (مصرف) در ساختار تنظیم‌گری این صنعت چندان مورد توجه نبوده است. از این‌رو، در پایان ضمن ارائه پیشنهاداتی برای اصلاح ساختار تنظیم‌گری صنعت خودرو، سیاست‌هایی جهت اصلاح نظام قیمت‌گذاری و تعرفه‌ای این صنعت در راستای ارتقای توان رقابتی و توسعه R&D در آن ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Regulatory Structure of the Automotive Industry by Institutional Mapping Framework

نویسندگان [English]

  • Elham Esmailipour Masouleh 1
  • Mehdi Sadeghi Niyaraki 2
1 Assistant Professor, Mine and Industry Research Group, Institute for Trade Studies and Research, Tehran, Iran.
2 PhD in Strategic Management, Supreme National Defense University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The automotive industry is one of the drivers of economic growth and a symbol of the country''s industrial development due to its strong backward linkage with other industries and services. Problems arising from government interventions in this industry and the need to improve its resilience to external consequences, optimize market regulation and reduce demand for speculation, remove multilateral monopolies among producers, balance profit in the production chain, full familiarity of consumers By its very nature, the establishment of coordination between small and medium-sized parts manufacturing enterprises and the promotion of technological capabilities of manufacturers in line with global developments requires a review and reform of the regulatory structure of this industry. The results of evaluating the regulatory structure of the automotive industry through library, field and institutional mapping studies (institution-function matrix) indicate that, firstly, the scattered distribution of regulatory tools among 23 different institutions leads to policy incoherence in this It has become an industry, and secondly, issues such as design and R&D, branding, attracting foreign investment and international participation (production), the depth of domestic manufacturing in parts manufacturing and the transfer of technical knowledge to the interior (import), consumer rights and Competitiveness (pricing), spare parts market and how to supply sales agents (supply), marketing and giving consumers the right to choose (consumption) in the regulatory structure of this industry has not received much attention. Hence, in the end, solutions to reform the regulatory structure of this industry are presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regulatory Structure
  • Regulator
  • Regulatory Tools
  • Automotive Industry
  • Institutional Mapping
  • اسماعیلیان، ملیحه؛ ناظمی، امیر. (بهار 1397). "ارائه الگویی برای نهاد تنظیم­گر رسانه­های نوین صوتی- تصویری بر پایه روش تصمیم‌گیری پابرجا"، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، سال هشتم، شماره 26، صص 136-119.

    ریاحی، پریسا؛ قاضی‌نوری، سید سپهر. (1392). مقدمه‌ای بر نظام نوآوری (رویکردی گسترده). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    قاضی­نوری، سید سپهر؛ ملکی­فر، سیاوش؛ قانعی­راد، محمدامین؛ موسوی، آرش. (بهار 1397). "آسیب­شناسی سیستماتیک نظام نوآوری صنایع فرهنگی کشور"، راهبرد فرهنگ، سال یازدهم، شماره 41، صص 44-7.

    هادی‌فر، داود. (1389). نهادهای حقوقی تنظیم مقررات؛ ساختار و سازوکار اجرایی. تهران: انتشارات عترت نو.

    هداوند، مرضیه؛ فاتح راد، مهدی؛ طباطبائیان، سید حبیب­الله. (1395). "تحلیل فرآیند سیاست­گذاری در نظام ملی نوآوری ایران با استفاده از چارچوب نگاشت نهادی"، فصلنامه سیاست­های راهبردی و کلان، سال چهارم، شماره 16، صص 18-1.

    کلانتری، اسماعیل؛ منتظر، غلامعلی. (تابستان 1395). "مفاهیم، رویکردها و روش­های نگاشت نهادی (با تاکید بر مطالعات نظام نوآوری)"، رهیافت، سال بیست‌وششم، شماره 62، صص 71-55.

    Baldwin, R. et al. Understanding regulation: theory, strategy, and practice. Oxford University Press. 2009.

    Bikar, Verena, Henri Capron, Michele Cincera, V. Bikar, and H. Capron. "An integrated evaluation scheme of innovation systems from an institutional perspective." IDEAS Work. Pap. Ser. from RePEc (2006).

    Cincera, Michele, and Henri Capron. Assessing the institutional set-up of national innovation systems. No. 2013/147105. ULB--Universite Libre de Bruxelles, 2001.

    Henning, Colin. "Criticisms of The Neo-Classical Development Model." URL: http://www. colorado. edu/economics/morey/4999Ethics/essays/Student Essays/4999HenningEssay1_CriticismNeoclassDevModel. pdf. Visited on (2008): 15-06.

    Morgan, B. and Yeung, K. An introduction to law and regulation. Cambridge University Press Cambridge. 2007.

    Noll, G., Bruce, M., Owen, eds. The Political economy of Deregulation. Washington, D.C.: American Enterprise Institute, 1-140, 1983.

    Baldwin, Robert, Martin Cave, and Martin Lodge. Understanding regulation: theory, strategy, and practice. Oxford University Press on Demand, 2012.

    Stigler, George J. "The theory of economic regulation." The Bell journal of economics and management science (1971): 3-21.

    OECD. Measuring Regulatory Quality. 2008.

    • قانون اجازه الحاق رسمی دولت شاهنشاهی ایران به قرارداد پروتکل طبقه بندی کالا در تعرفه گمرکی بروکسل و قرارداد تأسیس شورای همکاری گمرکی بروکسل و لزوم یکنواخت نمودن مقررات گمرکی ایران با مقررات گمرکی سایر کشورهای عضو بر مبنای توصیه های شورای همکاری گمرکی بروکسل.

    -      قانون مقررات مربوط به ورود خودروی سواری در موارد خاص.

    -      قانون چگونگی محاسبه و وصول حقوق گمرکی، سود بازرگانی و مالیات انواع خودرو و ماشین‌آلات راهسازی وارداتی و ساخت داخل و قطعات آن‌ها.

    -      قانون و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و اصلاحیه بعدی.

    -      قانون مقررات صادرات و واردات.

    -      آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات.

    -      آیین‌نامه و روش اجرایی اخذ عوارض در مناطق آزاد تجاری صنعتی.

    -      آیین‌نامه اجرایی مواد (۵) و (۶) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز.

    -      آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف‌ کنندگان خودرو.

    -      آیین‌نامه اجرایی قانون جلوگیری از تردد موتورسیکلت‌های فاقد شماره راهنمایی و رانندگی.

    -      آیین‌نامه اجرایی قانون اجازه ثبت شعبه یا نمایندگی شرکت‌های خارجی.

    -      آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا.

    -      آیین‌نامه اجرایی ماده 101 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت.

    -      آیین‌نامه ضوابط فنی واردات خودرو.

    -      آیین‌نامه جایگزینی و امحای تاکسی فرسوده.

    -      آیین‌نامه اجرایی تبصره 13 قانون بودجه سال 1385 کل کشور.

    -      آیین‌نامه اجرایی قانون استفاده اجباری از کمربند و کلاه ایمنی.

    -      آیین‌نامه اجرایی نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی و پرتوها.

    -      آیین‌نامه اجرایی بنزین یارانه‌ای به خودروهای سواری تولید داخل.

    -      آیین‌نامه اجرایی بنزین یارانه‌ای به خودروهای وارداتی.

    -      آیین‌نامه مدیریت ایمنی حمل و نقل و سوانح رانندگی.

    -      آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان.

    -      آیین‌نامه اجرایی بند ه ماده 163 قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه.

    -      آیین‎نامه اجرایی فصل نهم قانون مالیات بر ارزش افزوده.

    -      آیین‌نامه اجرایی نحوه انجام معاینه و صدور برگ معاینه فنی خودرو.

    -      آیین نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو.

    -      الزام صدور بیمه بدنه برای خودروهای دولتی.

    -      استفاده نمودن وارد کنندگان خودرو از تخفیفات ترجیحی در سود بازرگانی خودروهای وارداتی بابت خروج خودروهای خارج از رده.

    -      اعمال تخفیف برای واردکنندگان خودرو و لوازم یدکی.

    -      اجرای آیین‌نامه حمایت از ابداعات و اختراعات موثر در بهبود ایمنی و مصرف سوخت و آلایندگی وسایل نقلیه.

    -      ارائه تسهیلات نسبت به ترخیص خودرو، اجزا و قطعات برای کلیه واردکنندگان و خودروسازان.

    -      برنامه ملی آینده‌نگاری علم و فناوری.

    -      تصویب‌نامه در خصوص سود پیش فروش خودرو.

    -      تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولیدکنندگان کالا، ارائه‌دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی.

    -      تصویب‌نامه درخصوص شماره‌گذاری خودروهای دیزلی با رعایت قوانین و مقررات.

    -      تصویب‌نامه درخصوص تأمین حداقل پنجاه درصد خودروهای مورد استفاده نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور از خودروهای ساخت داخل.

    -      تصویب‌نامه در خصوص نصب حسگرها بر روی پمپ بنزین و کنترل و کاهش تبخیر از مخازن (مصوب 9/04/1387 هیات وزیران).

    -      تصویب‌نامه وزیران عضو کارگروه توسعه حمل و نقل عمومی در خصوص شماره‌گذاری اتوبوس‌های شهری، مینی بوس‌های دیزلی و جدول جایگزین جهت تسهیلات بانکی و کمک بلاعوض برای از رده خارج شدن خودروهای فرسوده عمومی.

    -      تصویب‌نامه تعرفه حق بیمه و نحوه تقسیط و تخفیف در حق بیمه شخص ثالث.

    -      قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تأمین نیازهای کشور و تقویت آن‌ها در امر صادرات و اصلاح ماده (104) قانون مالیات‌های مستقیم.

    -      تصویب‌نامه شورای عالی استاندارد درخصوص تعیین کارمزد خدمات برای کلیه اقلام وارداتی مشمول استاندارد اجباری سازمان ملی استاندارد ایران.

    -      تصویب‌نامه در مورد ورود و ترخیص خودروهای سواری با حجم موتور 2500 سی سی و نحوه تردد خودروهای با پلاک مناطق آزاد.

    -      تصویب‌نامه در خصوص تعیین نرخ خدمات معاینه فنی مکانیزه خودرو.

    -      تصویب‌نامه در خصوص تسویه مطالبات انباشته معوق خودروسازان داخلی.

    -      تشکیل کارگروهی به منظور راهبری و اولویت بندی در اجرا و تعیین متولی و تقسیم کار پیگیری و نظارت بر تحقق سیاست‌های دولت در زمینه واردات خودرو توجه به تولید خودروهای گازسوز و کم مصرف اقدام درباره حذف یارانه بنزین به موقع و... .

    -      تعیین جدول حقوق ورودی انواع خودروهای سواری و وانت.

    -      تعیین جدول زمانی استاندارد حد مجاز آلایندگی انواع خودروهای بنزینی، گازوئیلی، دوگانه‌سوز و گاز سوز ساخت داخلی و وارداتی و موتورسیکلت.

    -      حداقل مبلغ بیمه برای جبران خسارت‌های بدنی هر نفر در هر حادثه.

    -      قانون جلوگیری از تردد موتورسیکلت های فاقد شماره راهنمائی و رانندگی.

    -      قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا (مصوب 03/02/1374 مجلس شورای اسلامی).

    -      نظام تأمین و تعیین قیمت کالا و خدمات (سبد حمایتی).

    -      قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی.

    -      قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولید کنندگان کالا، ارائه دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی.

    -      قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو.

    -      قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجراء سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی.

    -      قانون مالیات‌های مستقیم.

    -      قانون ارتقای کیفی تولید خودرو و سایر تولیدات صنعتی داخلی.

    -      قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی.

    -      قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور.

    -      قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث و قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث.

    -      قانون هوای پاک.

    -      قانون اصلاح قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی.

    -      مجوز جایگزینی و امحای خودروهای فرسوده با کارکرد بیش از 15 سال عمر.

    -      مصوبه شورای اقتصاد در خصوص اعطای کمک بلاعوض برای جایگزینی خودروهای نو گازسوز با تاکسی‌های فرسوده از محل منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران به استناد بند ج تبصره 11 قانون بودجه سال 1384 کل کشور و آیین‌نامه اجرایی بند مذکور مصوب 07/08/1384 شورای اقتصاد.

    -      ورود خودروهای سواری ساخت شرکت‌های خودروسازی داخلی.

    -      دستورالعمل پیشگیری و مبارزه با قاچاق و عرضه خارج از شبکه فرآورده‌های نفتی یارانه‌ای.